Με αφορμή

… την επικείμενη έκδοση του βιβλίου του Κώστα Βούλγαρη Η μεταμυθοπλασία στη νεοελληνική πεζογραφία, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, που θέλει να αποτελέσει μια νέα ματιά στη νεοελληνική λογοτεχνία, ο συγγραφέας του βιβλίου γράφει στον Ορίζοντα:

«Ένα βιβλίο που νομίζω ότι έλειπε εδώ και χρόνια από τη βιβλιογραφία και τον δημόσιο διάλογο, αφού η μελέτη και η συζήτηση της νεοελληνικής πεζογραφίας συνήθως εξαντλείται στους μοντερνιστές συγγραφείς της γενιάς του ’30 και αναπαράγει τη δικιά τους εικόνα για τη διαδρομή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εικόνα που πια έχει ξεπεραστεί εκ των πραγμάτων.

Αντίθετα, αυτό το βιβλίο ξεκινά από τις «ρωγμές της νεωτερικότητας», επικεντρώνοντας σε αποκλίνουσες για την εποχή τους, αλλά τόσο επίκαιρες σήμερα λογοτεχνικές πρακτικές (όπως η αποσπασματικότητα του Δ. Σολωμού, η «ειδομειξία» του Κ. Βάρναλη, η διαλογική ετερότητα του Κ. Γ. Καρυωτάκη, η πολυφωνικότητα του Κ. Χατζηαργύρη), ή φωτίζοντας θεωρητικές τομές (όπως ο λόγος για την πρωτοκαθεδρία της ανθρώπινης βούλησης, στη ζωή και την τέχνη, του Αββά Σεγιές).

Στη συνέχεια περνά στους συγγραφείς που δοκιμάζουν ή και υπερβαίνουν τα όρια του μοντερνισμού (Ν. Βαλαωρίτης, Ν. Καχτίτσης, Γ. Χειμωνάς, Δ. Δημητριάδης, Αχ. Κυριακίδης, ...), ενώ επιμένει στη «λογοτεχνία τεκμηρίων», που στην νεοελληνική πεζογραφία αποτελεί πεδίο δοκιμής νέων αφηγηματικών τεχνικών (Στρ. Δούκας, Όμ. Πέλλας, Ρ. Γαλανάκη, ...).

Εξετάζοντας τη λογοτεχνική πρακτική της μεταμυθοπλασίας, την εντοπίζει ήδη στον 4ο αιώνα μ.Χ., στην τραγωδία του Γρ. Ναζιανζηνού «Χριστός Πάσχων», και στη συνέχεια στις φιλοσοφικές αφηγηματικές τεχνικές του Αβερρόη, στον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες, στον πρώιμο ρομαντισμό του Σλέγκελ, στην πολυφωνικότητα του Ντοστογιέφσκι, στην εισαγωγή της τεκμηριωτικής μεταμυθοπλασίας από τον Ροΐδη με την «Πάπισσα Ιωάννα», στον μεγάλο αργεντινό Χ. Λ. Μπόρχες.

Εν τέλει, το βιβλίο επικεντρώνεται στην ανάλυση της μεταμυθοπλασίας στη σύγχρονη νεοελληνική πεζογραφία, όπου έχουμε τα κορυφαία έργα του Θ. Βαλτινού και του Γ. Πάνου, καθώς και μια χορεία νεώτερων συγγραφέων μεταμυθοπλασίας, όπως οι Τ. Χατζητάτσης, Θ. Σκάσσης, Μ. Φάις, Κ. Βούλγαρης, ενώ εξετάζει και δείγματα μεταμυθοπλασίας από άλλες τέχνες, όπως η ποίηση, ο κινηματογράφος, η μουσική (Ηλ. Λάγιος, Ευγ. Αρανίτσης, Ν. Αλευράς, Ντ. Σοστακόβιτς).

Βασική θέση και συμπέρασμα του βιβλίου είναι ότι αυτό το ρεύμα της νεοελληνικής μεταμυθοπλασίας, που έχει ως προνομιακό πεδίο του τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας, μετέχει ισότιμα στις σύγχρονες, διεθνείς αναζητήσεις νέων τρόπων γραφής μέσα στη μεταμοντέρνα συνθήκη, νέων σχέσεων της γραφής με την πραγματικότητα, νέων τρόπων αντίληψης του ιστορικού παρόντος.

Το βιβλίο δεν είναι μια τυπική φιλολογική μελέτη, εν προκειμένω του Κώστα Βούλγαρη, αλλά έχει κι αυτό συντεθεί με την τεχνική της μεταμυθοπλασίας: αποτελείται από 177 κείμενα, γραμμένα από 71 συγγραφείς, και αρθρωμένα όλα μαζί σε ένα αφηγηματικό δοκίμιο, το οποίο έτσι αφηγείται μια μακρά λογοτεχνική και θεωρητική διαδρομή, με το κάθε κείμενο να συνεισφέρει τη δικιά του άποψη και αλήθεια, τις δικές του επισημάνσεις και αντιρρήσεις.

Οι συγγραφείς των κειμένων είναι πεζογράφοι, κριτικοί λογοτεχνίας, ποιητές, φιλόλογοι, αλλά και δοκιμιογράφοι (Σ. Μιχαήλ, Στ. Ροζάνης, Κ. Παπαγιώργης, Γ. Μερτίκας), φιλόσοφοι (Β. Μπένγιαμιν, Μ. Φουκώ, Τζ. Αγκάμπεν), ιστορικοί (Κ. Σάθας, Σπ. Ασδραχάς, Λ. Κάνφορα), θεωρητικοί της λογοτεχνίας (Μ. Μπαχτίν, Ρ. Μπαρτ), ιστορικοί των επιστημών (Κ. Γαβρόγλου), ...»

Και από το βιβλίο, ένα κείμενο του Θανάση Βαλτινού

«Βασικό ζητούμενο στην τέχνη είναι η ανανέωση των μορφών. Η επανάληψη δημιουργεί αδιέξοδα. Φροντίζουμε να βρούμε καινούριους τρόπους αντιμετώπισης των διαφόρων θεμάτων για να κάνουμε δραστικό το αποτέλεσμα. Βλέπω τη λογοτεχνία σαν ένα σταθερό διάλογο ανάμεσα στο συγγραφέα και τον αναγνώστη, μόνο που ο αναγνώστης είναι μια πολύ θολή κατάσταση και κυρίως παθητική στη συνείδηση του συγγραφέα. Ο συγγραφέας βέβαια δεν κοινωνιολογεί ούτε αποφαίνεται για λογαριασμό κάποιου αόριστου πλήθους. Ο συγγραφέας παλεύει με τους δαίμονες που κουβαλάει μέσα του και του είναι απαραίτητο να μοιραστεί με κάποιους αυτό το πάλεμα. Η δημοσιοποίηση στην τέχνη είναι ένα απαραίτητο στοιχείο γιατί έτσι ολοκληρώνεται αυτό το εγωπαθές εγχείρημα, με το να μετατρέπεται δηλαδή σε κοινή εμπειρία. Η επιδίωξη αλλαγής των μορφών είναι μέσα σ’ αυτή την προσπάθεια, να διατηρηθεί η δραστικότητα που πρέπει να έχει το έργο, το κείμενο στην περίπτωση αυτή.»

Χαραυγή (Κύπρου), ένθετο "Ορίζοντας", 1/19/2017